Mary Ailonieida Sombán Mari lea sámi girječálli, dramatihkar ja govvadáiddár. Vuosttas
girjin maid son čálii 1976: "Ámmul ja alitoarbmælli" lei vuosttas sámegiel mánáidgirji, dainna oaččui bistevaš saji sámi girjjálašvuhtii.
Son beroštišgođii nuorran eamiálbmogiid perspektiivvas globálalaččat, ja orui máŋga
jagi Davvi-Amerihká eamiálbmogiid luhtte. Sombán Mari lei mielde álggaheamen Sámi
girječálliid searvvi 1979:s.
Son leamaš evttohassan Davviriikkaid ráđi girjjálašvuođa bálkkašupmái ja Davviriikkaid ráđi mánáidgirjjálašvuođa bálkkašupmái girjjiiguin Uhcca čerbmen Bizi, Beaivváš mánát / leve blandt reptiler ja Arvedávgerihkii. Son lea vuoitán Grafill balkašumi -Årets vakreste bok 2022 girjjin Beaivváš mánát/ leve blandt reptiler. Vuittii maid Norgga nuoraid ja mánáid girječállid balkašumii 2023, ja lea nammaduvvun Astrid Lindgren balkašupmái
2025.
Mary Ailonieida Sombán Mari suokkardallá boares sámi-oskku ja sápmelaččaid beaivváža nana
gudnejahttima. Su govvadáidda barggut ávvudit beaivváža eallima ovdánahtti fámu ja sámi kultuvrra
vuoiŋŋalašvuođa. Son maiddái guorahallá vuđolaččat sihke historjjá ja sápmelaččaid dálá
hástalusaid kolonialiseremiin, kultuvrra duššademiin ja identitehtapolitihkain.
Mary Ailonieida Sombán Mari dáidda, nugo maiddái su čállinbarggut, sisdollet sihke
fámolaš sosiála fáttáid ja nana oktavuođa vuoiŋŋalašvuhtii ja lundui. Dáinna čájáhusain
son bovde gehččiid visuála háleštallamii sámi árbevieruid, vuostálastinnávccaid ja
modernitehta birra, seammás go ávvuda iežas kultuvrra čáppisvuođa ja fámu.
Su govat leamaš čájálmasain Bergen Kunsthall 2020, Tromsø kunstforening 2022
Venezia biennale 2023, Oslo Kunstnerforbund 2024, ArkDes Stokholm 2024-25
Dáiddár geavaha duostilis govvagiela, ja su nana ivdnegiella ráhkada nana fámolaš visuála muitalusa.
Dat muitala sámi identitehta birra, ii dušše vássán áiggis, muhto maiddái dálá áiggis ja mo dat sáhttá šaddat boahtte áiggis. Čájáhus addá gehččiide vejolašvuođa oassálastit dakkár eamiálbmotmuitaleaddji dáidagii mii gođđá
oktii divttaid, aktivismma ja visuála govaid dávisteaddji dáiddan.
Mii čájehat njealjje Mary monumentála gova. Dát oidnojit dušše vernissasjas. Dát govat leat 3x4 m. Ja leat albma “ivdnebombbat”
